Ogród rozkoszy (1925)

 

The Pleasure Garden (źródło: brentonfilm.com)

W tym roku mija dokładnie 100 lat od reżyserskiego debiutu Alfreda Hitchcocka Ogród rozkoszy  – historii konfliktowych losów niegdysiejszych przyjaciółek: anielskiej Patsy i dążącej po trupach do celu Jill, w której zdrada i dramat przeplata się z napięciem oraz humorem.

Hitchcockowska mozaika

Debiut Alfreda Hitchcocka stanowi doskonałe wprowadzenie do jego twórczości i dowodzi, że utożsamianie reżysera wyłącznie z kinem grozy nie oddaje wszechstronności i artyzmu jego kina. We wczesnych filmach Hitcha możemy bowiem zauważyć przewagę tonacji melodramatycznej, wątki nieszczęśliwej miłości albo rozpadu niewinnych złudzeń. Uwagę zwracają debiutujące motywy, do których mistrz suspensu będzie powracał przez resztę kariery – od mrocznych instynktów człowieka do problematyki emocjonalnego dojrzewania młodej kobiety, którą będziemy później śledzić w Starszej pani znika czy Rebece.

W egzystencjalnym wymiarze Hitchcock rozpoczyna Ogrodem rozkoszy refleksję nad iluzorycznością świata. Jego bohaterowie (nomen omen przedstawiciele branży rozrywkowej) żyją bowiem w świecie pozorów, których demaskacja inicjuje psychiczną ewolucję postaci. Motyw theatrum mundi powróci m.in. przy okazji thrillera szpiegowskiego Północ, północny zachód.

W Ogrodzie rozkoszy ciekawie zostaje ponadto zaprezentowany męski i damski świat tylko z pozoru zbudowany na zasadzie kontrastów. Hitchcock obdarza bowiem kobiece postaci tradycyjnie ujmowanymi "męskimi" atrybutami: dominacją i niezależnością skupiony w figurze Jill.

Artysta i rzemieślnik

W swym pierwszym filmie Hitchcock daje upust romantycznemu spojrzeniu na celuloidowe starcie ludzkich namiętności, ale zabarwia całość charakterystycznym, iście angielskim humorem. Od początku eksperymentuje ponadto z techniką. Krzysztof Loska pisze: „W płaszczyźnie wizualnej mamy do czynienia z niezwykle przemyślaną strukturą obrazowania, opartą na montażu równoległym oraz synchronicznym, na wariacjach i powtórzeniach ujęć, co pozwala na stworzenie specyficznego rytmu opowieści (opartej na kontrastach: między skromnym mieszkaniem Patsy a garderobą Jill, między jeziorem Como a dżunglą)”.

Otwierające Ogród rozkoszy ujęcie na spiralne schody, po których stopniach zbiegają artystki rewiowe (bacznie obserwowane przez nienasycone oczy mężczyzn), zdradza wojerystyczny wymiar jego twórczości. Zniekształcenia perspektywy i operowanie światłocieniem oddają natomiast fascynację młodego reżysera estetyką ekspresjonizmu i jego podziwu dla pracy Friedricha Wilhelma Murnaua czy Fritza Langa.

Brytyjczyk w niemieckim studiu

Większość zdjęć do Ogrodu rozkoszy powstawała w studiu Emelka pod Monachium, ujęcia plenerowe wykonano zaś nad włoską riwierą. Produkcja od początku była wystawiona na szereg trudności. Problemy obracały się przede wszystkim wokół niewystarczających finansów. Budżet już na wstępie nadszarpnęły amerykańskie gwiazdy, sprowadzone na potrzeby filmu: Virginia Valli i Carmelita Geraghty, które nie zamierzały odmawiać sobie luksusów dla dobra ekipy filmowej. Hitchcock mógł jednak liczyć na wsparcie ówczesnej a narzeczonej, a od następnego roku żony, Almy Reville, która nadzorowała przedsięwzięcie jako asystentka reżysera.

Choć kręcony w Niemczech i nadzorowany przez producenta Michaela Balcona obraz wszedł na ekrany w kolejnym roku, to już teraz mamy okazję świętować okrągły wiek suspensu. Premierę Ogrodu rozkoszy zaplanowano po zakończeniu prac Hitchcocka nad jego drugim filmem Orzeł z gór (dziś zaginiony). Na początku 1926 roku Ogród rozkoszy zawitał na niemieckie ekrany, w kwietniu został natomiast zaprezentowany przed londyńską widownią. Ze względu na niskie zainteresowanie publiczności i obawy przed komercyjną klęską dystrybutor wstrzymał się z pokazami na prowincji aż do sukcesu Lokatora (1927), który okazał się punktem zwrotnym w karierze mistrza suspensu. W USA film wyświetlano od września 1926 do nawet 1928 roku.

Literatura:

P. Ackroyd, „Alfred Hitchcock”, tłum. J. Łoziński, Zysk i S-ka Wydawnictwo, Poznań 2017.

K. Loska, „Hitchcock – autor wśród gatunków”, Rabid, Kraków 2002.