 |
| The Lodger (źródło: Pinterest) |
Lokatora uznaje się za najwybitniejszy film niemy Alfreda Hitchcocka. Czerpiąc inspirację z estetyki ekspresjonizmu, pracy Friedricha Wilhelma Murnaua i nierozwiązanych zbrodni Kuby Rozpruwacza mistrz suspensu stworzył dzieło nazywane "pierwszym w pełni hitchcockowskim filmem", w którym doszło do ukształtowania głównych motywów jego twórczości.
Lokator. Historia londyńskiej mgły...
"Film powinien zaczynać się od trzęsienia ziemi, potem zaś napięcie ma nieprzerwanie rosnąć", mawiał Alfred Hitchcock. Lokator to jedno z jego arcydzieł realizujących ów schemat - film otwiera ujęcie krzyczącej dziewczyny, jednej z ofiar grasującego na ulicach Londynu Mściciela. Seryjny morderca wybiera na swe ofiary młode blondynki, siejąc tym samym panikę wśród jasnowłosych dziewcząt. Jedną z nich jest główna bohaterka Daisy (w tej roli June Tripp), urodziwa modelka, której rodzice zajmują się wynajmowaniem pokoi.
Pewnego wieczoru w progu rezydencji Buntingów zjawia się tajemniczy gość (Ivor Novello). Nowy lokator zachowuje się dość ekscentrycznie: żąda usunięcia ze ścian wynajmowanego pokoju portretów ukazujących młode kobiety, a nocą ma w zwyczaju znikać na wiele godzin. Podejrzany młodzieniec budzi jednak sympatię Daisy, która spędza z nim coraz więcej wolnego czasu, budząc tym samym zazdrość w swoim narzeczonym, policjancie Joe (Malcolm Keen). W tym samym czasie Mściciel wciąż pozostaje nieuchwytny, a jego zbrodnicza działalność zbiera krwawe żniwo. Wkrótce podejrzenia Buntingów padają na ich nowego lokatora...
Wyjątkowość Lokatora
Lokator był trzecim filmem w reżyserii Alfreda Hitchcocka, którego premierę poprzedził debiut fabularny twórcy Ogród rozkoszy (1925) oraz dramat Orzeł górski (1926; jego wszystkie kopie zaginęły, a dziś pozostaje jednym z najbardziej poszukiwanych filmów przez Brytyjski Instytut Filmowy). W połowie lat 20. ubiegłego stulecia mistrz suspensu zobaczył sztukę zatytułowaną Kim on jest? na podstawie powieści Lokator autorstwa Marie Belloc Lowndes i to wydarzenie stało się bezpośrednią inspiracją do nakręcenia ekspresjonistycznego dzieła.
The Lodger - A Story of the London Fog zajmuje szczególne miejsce wśród pozostałych niemych obrazów Hitchcocka. Analizując wczesną twórczość reżysera, możemy zauważyć, że tematy przewodnie jego niemych filmów dotyczyły przede wszystkim problematyki moralnej (np. Na równi pochyłej, Łatwa cnota) oraz miłosnej (Człowiek z wyspy, Żona farmera), realizując schemat formuły melodramatu. Lokator jest więc w istocie jedynym niemym dreszczowcem Hitchcocka, który to gatunek w przyszłości wpisze się w legendę artysty.
 |
| Lokator, 1927 - Ivor Novello |
Ekspresjonistyczne inspiracje
Współcześnie Lokator jest uznawany za jedno z arcydzieł nieudźwiękowionej epoki kina. Tytuł ten zawdzięcza przede wszystkim imponującej warstwie wizualnej, utrzymanej w ekspresjonistycznej stylistyce. "Lokator był pierwszym filmem, w którym wykorzystałem to, czego nauczyłem się w Niemczech. Działałem w tym filmie instynktownie; po raz pierwszy próbowałem własnego stylu", wyznał po latach w wywiadzie z Francois Truffautem sam Hitchcock.
Tym, co łączy jego najlepszy niemy film z ekspresjonistyczną tradycją, są z pewnością nietypowe kąty widzenia kamery, zniekształcenie perspektywy, powielane ujęcia schodów, a w końcu światłocień, co zaznaczał w swej analizie m.in. Donald Spoto. Z kolei Krzysztof Loska zwraca uwagę na tytułową figurę lokatora, wywołującą skojarzenie z mroczną postacią wampira, znanego choćby z Nosferatu Friedricha Wilhelma Murnaua.
W rolę tajemniczego mężczyzny wcielił się ówczesny gwiazdor Ivor Novello. To właśnie jego angaż do filmu Lokator wymusił na twórcach zmianę oryginalnego zakończenia historii - ostatecznie młodzieniec okazuje się niewinny. Agenci nie mogli bowiem pozwolić na to, aby uwielbiany przez Brytyjczyków gwiazdor teatru i wielkiego ekranu otrzymał łatkę złoczyńcy, mimo że budowane przez cały seans napięcie i liczne poszlaki wskazywały, że lokator jest Mścicielem. Z podobnym problemem Hitchcock spotka się w latach 40., przy realizacji hollywoodzkiego dreszczowca Podejrzenie, gdzie posądzany o zbrodnicze zamiary bohater Cary'ego Granta zostaje oczyszczony z wszelkich zarzutów przez wzgląd na reputację aktora - "amanta i komika" wielkiego ekranu.
Znamienną dla dzieła The Lodger jest metaforyczna obecność mgły, podsycająca nie tylko groźną atmosferę na ulicach Londynu, gdzie w każdym zaułku może czyhać niebezpieczny Mściciel, ale też budująca klimat tajemniczości wokół postaci lokatora. To właśnie jego pierwsze pojawienie się na ekranie pośród obłoków gęstej mgły stanowi jedną z najpiękniejszych wizualnie scen filmu. W Lokatorze nie brak także licznych nowatorskich efektów wizualnych, odsłaniających potencjał i niezaprzeczalny talent młodej twórcy - do jednych z ciekawszych należy z pewnością efekt przeszklonej podłogi, za którego sprawą obserwujemy przechadzającego się po pokoju gościa.
Główne motywy w Lokatorze
To właśnie w Lokatorze dochodzi ponadto do ukształtowania głównych motywów twórczości Alfreda Hitchcocka. Obecny jest nim przede wszystkim stały problem rozważany w filmach mistrza suspensu - sytuacja, w której niewinny człowiek zostaje uwikłany w zbrodnię, której nie popełnił, lecz zbieg okoliczności rzuca na niego cień podejrzenia w prowadzonym śledztwie.
 |
| Lokator, cameo Hitchcocka |
Ponadto to w Lokatorze Hitchcock odgrywa po raz pierwszy swą słynną rolę cameo. Ogólnie mistrz suspensu zagrał w swoich 37 filmach fabularnych, czyniąc ze swoistego podpisu znak rozpoznawczy własnego stylu, element komediowy, ale też symboliczny.
Biorąc pod uwagę osobistą fascynację twórcy jasnowłosymi aktorkami, które obsadzał w swoich dziełach (tzw. blondynki Hitchcocka), metaforyczna wydaje się również sama historia o londyńskim zabójcy wybierającym na swe ofiary blondynki. Było to pomysłem samego twórcy, aby zamordowane w filmie kobiety miały wyłącznie jasne włosy - w książce Marie Belloc Lowndes złoczyńca nie kieruje się kolorem włosów potencjalnych ofiar i śmierć ponoszą tam również brunetki. Aktorka June Tripp zapowiadała więc narodziny hitchcockowskiej blondynki, choć tworzyła figurę posiadającą odmienne cechy od typowej postaci kobiecej w filmach Hitchcocka. Daisy brakuje typowego chłodu i niedostępności, którymi w przyszłości reżyser obdarzy swe bohaterki.
 |
| The Lodger, 1927 (źródło: The Independent) |
"Najlepsza brytyjska produkcja"
Lokator odniósł niebywały sukces. Nie obyło się to jednak bez wcześniejszych problemów - w czasie pierwszego pokazu dla szefa reklamy i przedstawicieli dystrybutora stwierdzono, że jest "filmem zupełnie koszmarnym" i wykonanym "z zadęciem". Lokator przeleżał na półkach przez kilka miesięcy, po czym zażądano od Hitchcocka dokonania kilku zmian. Z pomocą przyszedł mu Ivor Montagu, który skrócił niektóre sceny i wyeliminował zbędne plansze tekstowe, przy zachowaniu autorskiej wizji twórcy.
Po zakończonych poprawkach obraz wszedł do rozpowszechniania i okazał się największym sukcesem w niemym okresie twórczości Hitchcocka. Dziś znany jako "pierwszy hitchcockowski film" Lokator jest wyrazem niezwykłego talentu mistrza, jego pasji do kina i biegłości w opowiadaniu historii przy wykorzystaniu jedynie efektów wizualnych. Bioscope uznało Lokatora za "najlepszą brytyjską produkcję", jaką dotychczas zrealizowano, a Picturegoer wprost nazwał Hitchcocka "Alfredem Wielkim".