 |
| "Shadow of a Doubt" (źródło: Pinterest) |
„Cień wątpliwości” (znany również pod tytułem „W
cieniu podejrzenia”) to jeden z najciekawszych filmów Alfreda Hitchcocka
zrealizowanych w latach 40. ubiegłego wieku. Mistrz suspensu przebudowuje w nim
uniwersalną koncepcję niebezpieczeństwa, które, jak się okazuje, wcale nie musi
pochodzić „z zewnątrz”. Jak bowiem sugeruje twórca to domowe zacisze i
najbliższy członek rodziny mogą stanowić dla nas największe zagrożenie oraz
okazać się przyczyną katastrofy. „Cień wątpliwości” jest więc przede wszystkim
filmem traktującym o nieuchronności zła i jego nieprzeniknionej naturze.
Akcja „Cienia wątpliwości” rozgrywa się w
kalifornijskim mieście Santa Rosa. Film Hitchcocka przedstawia historię typowej
amerykańskiej rodziny Newton, która oczekuje przybycia ukochanego wuja
Charliego. Przyjazd krewnego cieszy w szczególności jego młodą siostrzenicę
Charlotte, która liczy na to, że wujek pomoże przełamać codzienną rutynę. Wkrótce
dziewczyna trafia na informację o serii morderstw, których ofiarą padają bogate
wdowy i wiąże je z nienaturalnym zachowaniem wujka Charliego. Charlotta zaczyna
obawiać się o własne życie...
 |
| "Cień wątpliwości" (źródło: Flickr) |
„Cień wątpliwości”, czyli traktat o nieuchronności zła
Hitchcock umieścił akcję swego dzieła na prowincji,
w domu typowej, pozornie idealnej i szczęśliwej amerykańskiej rodziny. Kwestia
ta nie pozostaje obojętna w kontekście odczytania filmu. W przeciwieństwie do
wczesnych filmów gangsterskich z lat 30. czy kiełkującego na początku czwartej
dekady XX wieku gatunku kina noir, w „Cieniu wątpliwości” to nie miasto i jego
labiryntowa przestrzeń stają się siedliskiem niebezpieczeństwa, a dobrze znana
bohaterom przestrzeń, naiwnie postrzegana jako forma azylu. Zło jest
wszechobecne i niezwyciężone, a pozory mylą – oto centralne przesłanie filmu
Hitchcocka.
Wujek Charlie i kobiety
Wuj Charlie rewelacyjnie sportretowany przez Josepha
Cottena to uwielbiany przez główną bohaterkę i jej matkę krewny, który w domu
Newtonów jest gościem honorowym. Dla zapracowanej i zupełnie pochłoniętej
obowiązkami domowymi Emmy obecność brata staje się okazją do nostalgicznej
podróży. Pani Newton z uśmiechem i łzami wzruszenia na twarzy rozpamiętuje
swoją młodość, która, jak łatwo można wywnioskować, stanowiła najszczęśliwszy
etap w życiu dojrzałej kobiety. Znamienne, że Charlie zwraca się do niej po
panieńskim nazwisku, nie tylko podważając tym dominującą pozycję zazdrosnego
pana domu, ale też zwracając Emmy namiastkę wolności.
 |
| Joseph Cotten w "Cieniu wątpliwości" (źródło: Letterboxd) |
Grana przez świetną Teresę Wright Charlotte (zwana
„Charlie” na cześć ukochanego wuja) to z kolei młoda dziewczyna dopiero co
wkraczająca w świat miłosnych perypetii i odkrywająca różnorodne aspekty
kobiecości. „Cień wątpliwości” staje się poniekąd obrazem inicjacji bohaterki w
dorosłość, w którym zasadniczą rolę odgrywa sfera erotyczna. W szerszym
odczytaniu filmu można wychwycić, że dziewczynę i wujka łączy fascynacja ocierająca
się o kazirodztwo.
Fascynacja bohaterki Charliem przypomina niemal
zauroczenie, wuj stanowi również dla Charlotty ideał męskości, jest jej bratnią
duszą, z którą potrafi porozumiewać się praktycznie bez słów. Symboliczną
pozostaje scena, w której dziewczyna zamierza wysłać mu telegram z prośbą o
przybycie, dowiadując się, że wuj jest już w drodze do ich domu. Charlie daje
bohaterce nadzieję na zmianę – przerwanie rutyny i zagoszczenie wśród Newtonów
ponownej radości życia.
„Cień wątpliwości” – film o mężczyźnie, który nienawidzi kobiet
Według oczekiwań większości bohaterów Charlie ma być
ratunkiem dla rodziny, „cudem”, o którym Charlotta mówi na początku filmu. W
rzeczywistości jedyną czujną postacią wobec faktycznego seryjnego mordercy wdów
okazuje się mała Anna chodząca przez cały czas z nosem w książkach. Znamienne,
że głowa rodziny, Joseph Newton, niczego nie podejrzewa i nie zważa na
wskazówki świadczące o zbrodniach Charliego i jego zaburzonej naturze.
Mężczyzna pasjonuje się bowiem opowieściami kryminalnymi i całymi wieczorami
rozprawia ze swoim przyjacielem na temat makabrycznych zbrodni oraz wymyślnych
sposobów zabójstwa.
 |
| "Cień wątpliwości" - Teresa Wright (źródło: Pinterest) |
Postać wujka Charliego to ponadto uosobienie
patriarchalnego lęku przed upadkiem starego układu świata oraz siłą kobiet.
Hitchcock w „Cieniu wątpliwości” stawia więc w centrum opowieści mężczyznę
nienawidzącego przedstawicielek płci przeciwnej. Grany przez Josepha Cottena
złoczyńca wybiera na swoje ofiary jedynie zamożne wdowy. Ofiary Charliego
stanowią istną metaforę władzy i nastrojów feministycznych – to kobiety bogate,
niezależne i wyzwolone spod wpływu mężczyzn.
Ulubiona produkcja samego Hitchcocka?
Często można spotkać się z pogłoską, że „Cień wątpliwości” był ulubionym filmem samego Alfreda Hitchcocka. Mistrz suspensu faktycznie przy okazji jednego z wywiadów z Dickiem Cavettem dał upust swojego uwielbienia dla własnego filmu. W słynnym wywiadzie-rzece „Hitchcock/Truffaut”, przeprowadzonym przez twórcę francuskiej Nowej Fali, wszystkiemu jednak zaprzeczył: „Nie powinienem był mówić, że „W cieniu podejrzenia” jest moim ulubionym filmem. Jeśli wyraziłem się kiedyś w ten sposób, to z poczucia, że film ten satysfakcjonuje naszych przyjaciół od wiarygodności, naszych przyjaciół logików”.
Literatura:
K. Loska, Hitchcock – autor wśród gatunków, Rabid, Kraków 2002.
H. Scott, F. Truffaut, A. Hitchcock, Hitchcock/Truffaut, tłum. T. Lubelski, Świat Literacki, Izabelin 2005.
P. Ackroyd, Alfred Hitchcock, tłum. J. Łaziński, Zysk i S-ka Wydawnictwo, Poznań 2017.